Neşe, heyecan veya benzer bir duyguyu hissettiğiniz her an, beyninizde birbiriyle iletişim kuran binlerce sinir hücreleri işlevlerini yerine getirir. Genel olarak bu hisler çok daha karışık bir süreç içerisinde gerçekleşmesine rağmen, bazı beyin kimyasalları bunların gerçekleşmesi için daha çok rol alır. Bu kimyasallardan da birinin adı serotonindir.
Hayatınız boyunca en az bir defa, serotonin hormonunu duymuşsunuzdur, ancak serotonin duyduğunuzdan çok daha fazlasını yapabilen bir hormon. Yemek yemekten, uyumaya, ruh hali kontrolü ve cinselliğe kadar neredeyse birçok insan davranışını etkiliyor. Bu alanda yapılan çalışmalar, serotonin miktarının özellikle depresyon üzerinde büyük etkisi olduğunu gösteriyor.
Mutluluk hormonu olarak da bilinen serotonin düzeyindeki artış ve azalışlar, insan sağlığı üzerinde olumlu ve olumsuz birçok etkiye neden olabilir. Okuduklarınızdan sonra serotoninle ilgili soru işaretleriniz oluştuysa merak etmeyin, çünkü sizler için serotonin hormonu nedir, ne işe yarar, nasıl artırılır, serotonin eksikliği belirtileri nedir, vücutta ne yapar ve serotonin hormonu neden düşer gibi tüm soruları cevapladık.
Mutlu olmamızı sağlayan serotonin hormonu nedir?
Serotonin, vücudunuzdaki sinir hücreleri arasındaki sinyalleri taşıyan, doğal bir şekilde oluşan nörotransmitterdir. Duygudurum stabilizasyonu, biliş, öğrenme, hafıza ve uyku dahil olmak üzere çeşitli beyin ve vücut fonksiyonlarında önemli bir yol oynar.
5-hidroksitriptamin veya 5-HT olarak da bilinen serotonin, aynı zamanda bir hormon olarak kabul edilir. Üretilen serotoninin yaklaşık %90’ı bağırsaklarda bulunur. Yani bağırsaklar, vücudun serotonin tedarikinin neredeyse tamamına yakınını karşılar. Aynı zamanda, uyku düzenine, cinsel fonksiyonlara, kemik sağlığına ve kanın pıhtılaşmasına da doğrudan etkisi vardır.
Peki serotonin hormonu ne işe yarar, tam olarak vücutta ne yapar?
Bir nörotransmitter olan serotonin, mesajların beynin bir bölgesinden diğerine iletilmesine yardımcı olur. Hücrelerin yaygın dağılımı nedeniyle çeşitli psikolojik ve diğer vücut fonksiyonlarını da etkiler. Beyin hücrelerinin büyük bir çoğunluğu doğrudan veya dolaylı olarak serotinden etkilenir. Bunlar arasında ruh hali, cinsel istek, iştah, uyku düzeni, hafıza, öğrenme ve bazı sosyal davranışlar yer alıyor.
Vücut fonksiyonları açısından serotonin, kardiyovasküler sistemimizin, kaslarımızın ve endokrin sistemindeki çeşitli unsurların işleyişini de etkiler. Ayrıca araştırmacılar, serotoninin süt üretimini düzenlemede de rol aldığına dair raporlar yayınladı.
Serotonin düzeyi nasıl artırılır?
Beyindeki serotonin miktarında yaşanan artış, beyin hücreleri arasındaki iletişimi geliştiriyor ve bu da canlının ruh halinde çeşitli iyileşmeler olmasını sağlıyor. Aynı zamanda yukarıda bahsettiğimiz depresyon belirtilerini de azaltıyor. Reçeteli antidepresan ilaçlarının klinik depresyon ve diğer duygudurum bozukluklarında da kullanılmasının nedeni budur ancak bu ilaçları kullanmadan önce uzman bir hekime danışarak kişiye özel bir tedavi periyodu belirlenmesi gerekiyor.
Serotonin seviyesini artırmanın doğal yolları da bulunuyor. Gün içerisinde tükettiğiniz gıdalardan, ne kadar güneş ışığı aldığınıza kadar birçok faktör serotonin miktarını arttırmaya yardımcı olabilir. Bu konuyu biraz daha açalım…
Serotonin düzeyini artıran besinler:
- Yumurta
- Fındık ve tohum
- Kümes hayvanları
- Soya ürünleri
- Peynir
- Deniz yosunu
- Meyve çeşitleri
Serotonin direkt olarak hiçbir besinde bulunmaz ama serotonin ve triptamin gibi önemli bileşiklerin sentezinde rol oynayan triptofan bulunur. Triptofan, özellikler serotonin üretimin önemli olan esansiyel bir amino asittir. Amino asitler proteinin temel yapı taşlarıdır.
Bilim insanları, tüketilen besinlerdeki triptofanın beyindeki serotonin düzeyi ile bağlantılı olduğunu, düşük miktardaki triptofanın beyindeki serotonin düzeyinin düşmesine neden olabileceğini düşünüyor.
Triptofan, protein bakımından zengin besinlerin çoğunda bulunuyor.
Serotonin eksikliği neden olur?
Düşük serotonin düzeyinin tek bir nedeni yoktur, aksine birkaç nedenden dolayı ortaya çıkabilir. Bunlardan biri, vücudun normal seviyeleri koruyacak kadar serotonin üretememesidir. Örneğin, düşük B6 ve D vitamini düzeylerinin her ikisi de azalan serotonin düzeyleri ile ilişkilendiriliyor. Yukarıda bahsettiğimiz ve serotonin üretiminde önemli bir rol oynayan triptofan, yalnızca tüketilen besinler aracığıyla elde edilebilir.
Serotonin eksikliğinin bir diğer önemli nedeni de vücudunuzun serotonini üretirken onu etkili bir şekilde kullanamamasıdır. Beyninizde yeterince serotonin reseptörünüz yoksa veya sahip olduğunuz reseptörler olması gerektiği gibi çalışmıyorsa (Örneğin, serotonini çok hızlı parçalıyorlarsa) bu durum meydana gelebilir.
Vücutta serotonin eksikliği belirtileri:
- Depresyon
- Uyku problemleri
- Kronik ağrı
- Hafıza veya öğrenme sorunları
- Kaygı
- İştah sorunları
1. Depresyon
Son yıllarda yapılan araştırmalar, depresyon ve serotonin arasında karmaşık bir ilişki olduğuna işaret ediyor. Serotonin eksikliğinin tam olarak nasıl buna neden olabileceği bilinmiyor, ancak çoğu çalışma bunun bir faktör olduğunu ortaya koyuyor. Mevsimsel duygudurum bozukluğu, sosyal hayatta yaşanan olaylar, kronik stres ve travmaya bağlı depresyon da serotonin düzeylerini azaltan önemli faktörlerdir. Yani serotonin eksikliği depresyonun hem nedeni hem de sonucu olabilir.
2. Uyku problemleri
Serotonin, uykulu hissetme, uykuda kalma, hızlı göz hareketi (REM) uykusuna girme ve sabah uykudan uyanabilmek gibi vücudun biyolojik fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı olur. Kronik uykusuzluk, alışılmadık uyku düzeni ve kronik yorgunluk yaşayan kişilerde de serotonin eksikliği olabilir.
3. Kronik ağrı
Serotonin, kasların davranış şeklini etkileyen bir faktördür, dolayısıyla düşük serotonin düzeyi kronik ağrılara neden olabilir. Düşük serotoninin, bir tür yaygın kronik ağrı olan fibromiyalji ile güçlü bir ilişkisi olduğu biliniyor. Fibromiyaljisi olan kişiler, uzmanların bilgisi dahilinde serotonin düzeylerini yükselten antidepresanlarla rahatlayabilirler.
4. Hafıza veya öğrenme sorunları
Serotonin üzerine yapılan bazı çalışmalar, serotoninin hafıza ve öğrenme gibi fonksiyonlarda rol aldığını ortaya koydu, dolayısıyla bunlarla ilgili yaşanan sorunlar bir serotonin sorununa işaret edebilir. Ek olarak, uyku yoksunluğu ve depresyon gibi semptomları da konsantre olmayı ve öğrenmeyi zorlaştırabilir.
5. Kaygı
Anksiyete, kişinin serotonin düzeyinin düşük olduğuna dair bir işaret olabilir. Aniden ortaya çıkan ve yakın zamanda yaşanan bir travma ya da stres etkeni gibi alakasız bir kaygı, serotonin düzeyinden kaynaklı olabilir.
6. İştah sorunları
Yapılan bir dizi çalışma, düşük düzeyde serotonine sahip kişilerin iştah sorunları veya yeme bozuklukları yaşayabileceğini ortaya koymuştur. Bu sorun, aşırı yeme, yeterince yememek veya her ikisi arasında yaşanan geçişlere yol açabilir.
Serotonin asla tek başına hareket etmez, aksine karmaşık bir sistemin parçasıdır. Serotonin eksikliği olan kişilerde diğer nörotransmitterler de eksiklikler olabileceği gibi metabolik veya diğer sağlık problemleri de görülebilir. Bundan emin olmak için, daha önce de hatırlattığımız gibi alanında uzman bir hekime başvurmanızı öneriyoruz.
