Şöyle biraz hava alayım diye dışarı çıkıp bir yere oturursanız, nerede olursanız olun karşınıza ilk çıkacak kuşlardan bir tanesi serçe olacaktır. Normal çünkü dağılım açısından bakarsak serçelerin sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Zaten böyle oldukları için bu küçük ve sevimli kuşları çoğu zaman görmezden geliyoruz ve yanlarından öylece çekip gidiyoruz.
Peki ya serçelerin aslında hiç bilmediğiniz bazı özellikleri var desek? Tabii uzay bilimine katkı sağlıyorlar gibi sürpriz bir bilgimiz yok ancak bu kadar küçük canlıların bu kadar fazla türü olduğu, dünyanın pek çok farklı noktasında yaşadıkları, yuva yaparken kullandıkları malzemeler gibi sayısız özellik epey enteresan. Gelin serçelere yakından bakalım ve öne çıkan özelliklerinden bazılarını görelim.
Serçeler hakkında gerçekler:
- Dünyanın neredeyse her yerinde yaşayan serçe türleri var.
- New Yorkluları tırtıl istilasından kurtaran serçeler oldu.
- Üreme süreleri kısa olduğu için hızla çoğalabilirler.
- Ağzında sigara izmaritiyle uçan bir serçe görürseniz şaşırmayın.
- Dişi ve erkek serçeleri ayırmak çocuk oyuncağı.
- Sesini değiştiren serçe türleri var.
- Serçeler ne yer, nasıl beslenir sorusunun yanıtına şaşırabilirsiniz.
- Bir kere gördüğünüz serçeyi yıllar sonra aynı yerde görebilirsiniz.
Dünyanın neredeyse her yerinde yaşayan serçe türleri var:
Şaşırtıcı ama gerçek. Biz sokakta yürürken hepsinin aynı göründüğünü zannediyoruz ama bilinen 50’ye yakın farklı serçe türü var. Bunların 35 tanesi Kuzey Amerika’da, 2 tanesi Kuzey Amerika’nın batısında, 10 tanesi Kuzey Meksika’da yaygın olan türlerdir. Zaten serçeler, Antartika hariç dünyanın her yerinde bulunan canlılardır. İlginç olan ise aslında anavatanları Avrupa, Asya, Afrika’dır ve buralarda sürü halinde dolaşırlar. Amerika’ya ve Avustralya’ya daha sonra insan eliyle götürülmüşlerdir.
New Yorkluları tırtıl istilasından kurtaran serçeler oldu:
19. yüzyıla kadar Amerika kıtasında serçe diye bir kuş yoktu. Derken 1850 yılında ABD’nin New York eyaletinde bir ıhlamur güvesi tırtılı istilası başladı. Bu tırtılın en büyük avcısının ev serçesi olarak da adlandırılan bayağı serçe türü olduğunu bilen uzmanlar, 1851 yılında Avrupa’dan New York’a yüzlerce serçe getirdiler ve sokağa saldılar. Gerçekten de kısa bir süre içerisinde tırtıl istilası son bulmuştu.
Tırtıl istilası son bulmuştu ama 50 yıl sonra yeni bir istila başladı, serçe istilası. Şehre salınan serçeler inanılmaz bir hızla çoğaldı ve ülkenin dört bir yanına dağıldılar. Bugün ülkede sığırcıklarla birlikte istilacı bir kuş türü olarak kabul edilirler. Öyle ki ABD’de serçe avlamak her zaman izin verilen yasal bir avcılık türüdür.
Üreme süreleri kısa olduğu için hızla çoğalabilirler:
Üreme sonrası bir dişi serçe ortalama 4 -5 tane, kahverengi beneklere sahip beyaz yumurta bırakır. Ortalama 11 – 12 günlük bir kuluçka süresinin ardından yavrular yumurtadan çıkar ve iki hafta sonra da yuvayı terk ederler. Bir dişi üreme süresi boyunca 4 – 5 kez yumurtlayabilir.
Serçelerden çift olarak söz etmek pek mümkün değil. Uzun yıllar tek eşli olarak biliniyorlardı ancak son yıllarda yapılan çalışmalar bunun doğru olmadığını gösterdi. Yumurtaları inceleyen uzmanlar, farklı ebeveyn DNA’ları gördüler. Yani hem dişi hem de erkek serçe başkalarıyla çiftleşerek üremeyi sürdürme eğilimi gösteriyor. Bu kadar çok çoğalmalarının nedeni belki de budur.
Ağzında sigara izmaritiyle uçan bir serçe görürseniz şaşırmayın:
Aslında yalnızca serçeleri değil, pek çok kuş türünü ağzında yerden bulduğu bir sigara izmariti varken uçar halde görebiliriz. Tabii ki kuşlar akıllı canlılar oldukları için sigara içmiyorlar, bu izmaritleri yuva yapımında kullanıyorlar. Bunun nedeni izmaritleri yastık yapmaları değil. İzmarit içerisinde bulunan nikotin, mayt olarak da bilinen akar böceğini yuvadan uzak tutuyor. Bu yüzden de çalı çırpıdan oluşturdukları yuvalarında bol bol da izmarit kullanıyorlar.
Dişi ve erkek serçeleri ayırmak çocuk oyuncağı:
Kuşlar çoğu zaman alıştığımız cinsiyet özellikleri taşımadıkları için hangisi erkek, hangisi dişi ayırmakta zorluk çekebiliriz ancak bu durum serçeler için geçerli değil. Eğer bir serçenin gagası ve gözleri siyahsa, göğsünde önlük benzeri bir siyahlık varsa, başının üstü gri, yanakları beyaz ve boynu kestane rengiyse o bir erkektir. Eğer alt kısmı grimsi, sırtı çizgili ve düz olan yerleri de açık kahverengiyse o serçe dişidir. Tabii bu renk durumu türden türe göre değişiklik gösterebilir.
Sesini değiştiren serçe türleri var:
Her kuşun, her türün ve hatta her bireyin kendine ait bir sesi ve ötme biçimi olduğunu biliyoruz. Ancak serçelerin olayı biraz daha farklı. Kanada’da yaşayan beyaz gerdanlı serçe türü, üç notalı ve iki notalı olmak üzere iki farklı ötme melodisi kullanıyor. İlginç olan ise bu değişim durumunun canlı olarak gözlemlenmiş olması. Normal şartlar altında kuşların melodi değiştirmesi nesiller sürebilir fakat beyaz gerdanlı serçenin ötüşü çoktan ülkenin genelindeki kuşlara yayıldı bile.
Serçeler ne yer, nasıl beslenir sorusunun yanıtına şaşırabilirsiniz:
11 – 12 cm boyundaki bu küçük kuşların masum canlılar olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz çünkü doğaları gereği etçildirler. Genel olarak güveler, küçük böcekler ve solucanlarla beslenirler. Yaşadıkları bölgenin yapısına bağlı olarak ikinci tercihleri tohumlar ve meyveler olur. Dahası, beslenme biçimlerini kolayca değiştirebilirler. Baktılar etrafta çok böcek var böcek yerler, baktılar çok tohum var tohum yerler. Yani yaşadıkları çevreye kolayca uyum sağlayabilirler.
Bir kere gördüğünüz serçeyi yıllar sonra aynı yerde görebilirsiniz:
Serçe türlerinin büyük bölümü göçmen değildir. Yani bir yerde doğar ve ortalama ömürleri olan 4 – 5 yıl boyunca orada yaşarlar. Tabii kayıtlara geçen, iyi bakıldığı için tam 15 yıl yaşamış bir serçe de var. Şehirde yaşayan serçelerin tahılların bol olduğu bölgeleri ziyaret ettikleri bilinir ama bu tam bir göç değildir.
Göçten bahsetmişken göçmen bir serçe türü olan beyaz taçlı serçeleri de anlatalım. Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan beyaz taçlı serçe, Güney Kaliforniya’dan Alaska’ya kadar olan 4 bin kilometrelik yolu uçarak göç eder. Gündüz yemek yiyip gece uçmaya devam eden bu serçeler neredeyse hiç uyumadan göçü tamamlarlar.
Onlarca farklı türü ile dünyanın neredeyse her yerde yaşama becerisi geliştirmiş serçeler hakkında bazılarını ilk kez duyduğunuz sıra dışı bilgilerden bahsettik. Böcek yiyor olsa bile bu sevimli canlıların etçil olmaları gerçeği biraz ürpertti.
Bu tarz içerikleri seviyorsanız aşağıdaki bağlantılara da göz atmak isteyebilirsiniz:
