Deposu dolu olan bir uçağın havadayken erken iniş yapması için birçok sürpriz sebep olabiliyor. 2020’de bu sebeplerden en garibi de yolculardan birinin fenalaşmasıydı. Bu tarz durumlarda uçaklar acil iniş yapmaları gerekirken neden havada defalarca dönüyor olabilir?
Bunun aslında çok basit bir açıklaması var: olur da bir uçağın tepenizde dört döndüğünü görürseniz sakın korkmayın, sadece yakıtını boşaltmaya çalışıyordur.
Uçaklar havalanmadan önce uçuş planlayıcısı, gerekli yakıt miktarını hesaplar.
Uçak seyir halindeyken pilotun ne kadar yakıt yakacağı, güvenli bir iniş için uçağın ne kadar ağırlıkta olacağı gibi bilgiler kaptanın elinde oluyor. Ancak yakıt boşaltımı çok nadiren gerçekleşen bir durumdur. Çünkü maliyeti bir hayli yüksek olan uçak yakıtını havadan atmak, pilotun düşüneceği en son seçenektir.
Yakıt püskürtme sistemleri, saniyede binlerce dolar değerindeki yakıtı bir anda boşaltabilir. Bir uçak, 15 dakika veya daha kısa sürede bile istenilen maksimum iniş ağırlığına geri dönebilir. Bu işlem, kokpitteki bir düğmeye basmak kadar basit. Ancak her uçak bu pratik özelliğe sahip değil. Yakıt boşaltma sistemi olmayan uçaklar, kule tarafından önerilen güvenli rotada ve irtifada tur atarak yakıt tüketirler.
Bu olay çok uzun sürmez. Çünkü uçaklar, 15 dakikadan kısa sürede istenilen ağırlığa ulaşabilir.
Pilot, sadece kokpitteki basit bir talimatla, uçağın arkasındaki sistemden yakıtı boşaltabilir. Tabii ki bu durum akıllarda bir sürü soru işareti bırakır. Mesela “Ya tüm yakıt bir anda giderse ne olur?” Endişelenmeyin; pilot, anında tüm yakıtı dışarıya atmak istese bile uçaklar, buna bir ‘dur’ güvenliği ile engel oluyor. Böylece tüm yakıt bir anda kaybolmuyor.
Pilotlar, yakıtın ne zaman ve nasıl boşaltılacağına tek başlarına karar veremez. Bunların da bir kuralı var. Mesela bir uçak yakıt boşaltacaksa rota üzerindeki en yüksek engelden yaklaşık 600 metre yüksekte olmalı. Bir de tabii kalabalık yerlerden ve su kenarlarından mümkün olduğunca uzak durmak önemli.
Hava trafik kontrolörlerini de unutmamak gerek. Onlar da pilotlara, yakıtı en uygun yerde boşaltma konusunda önerilerde bulunur.
Atmosfere yakıt boşaltmak, yukarıda belirtildiği gibi bir tür “para kaybı” olduğu için pek olağan bir durum değil. Zaten yakıt boşaltma işlemi genellikle acil durumlarda gerçekleşiyor. Ancak British Hava Yolları’nın araştırmasına göre havacılık endüstrisi tarafından her yıl kullanılan yakıtın sadece %0,01’i atılıyor gibi gözüküyor.
Eğer bu rakam hala geçerliyse 2018’de yalnızca Amerika’daki hava yolları tarafından yaklaşık 2 milyon galon (7,570,823,57 litre) yakıtın atmosfere salındığı anlamına geliyor. Aynı araştırmalar, boşaltılan yakıtın toprağa düşmeden önce buharlaşması gerektiğini savunuyor. Ancak bazı iddialar, yakıtın buharlaşsa bile hâlâ atmosferde asılı kaldığını söylüyor. Yani sağlıklı olup olmadığı konusu, henüz bir netlik kazanmış durumda değil.
13 Ekim 2017’de Atatürk Havalimanı’ndan kalkan THY uçağı, 7 saat havada tur atmıştı.
Kalkıştan kısa bir süre sonra bir yolcunun rahatsızlanmasından dolayı uçak, havalimanına geri dönüş kararı aldı. 257 yolcusu bulunan uçak, yakıtı boşaltmak için Marmara Denizi üzerinde 7 saat boyunca tur attı. Uçağın rotası Kanada olduğu için, o mesafeye kadar yetecek olan yakıtın güvenli bir iniş sağlanması için boşaltılması gerekiyordu. 7 saat sonunda iniş gerçekleşti; o görüntüler de ekranlara böyle yansıdı.
Madem sağlıklı olduğu henüz kesin değil, yakıtı boşaltmanın başka alternatifi yok mu?
Aslında fazla ağır bir uçağı indirmek mümkün ama pek tavsiye edilmiyor. Çünkü eğer pilot ağır bir iniş yaparsa uçağı gerçekten zorlayarak ani bir hasara neden olabilir. Ayrıca yakıt dolu bir uçağı indirmeden önce olası bir yangın ya da kaza anında uçağın da alev alev yanacağını göz önünde bulundurmak gerek.
Ama işin özü elbette yolcu güvenliği. Yani yakıtı boşaltmak mı, yoksa tehlikeli bir iniş mi derseniz ikisi de birbirinden pek farklı değil. Her ikisinin de avantajları ve dezavantajları var. Ama her durumda, pilotun görevi uçağı olabildiğince hızlı ve güvenli bir şekilde indirmek. Eğer bu ağır bir inişi gerektiriyorsa o zaman bu kaçınılmaz bir karar olacaktır. Sonuçta, en önemli şey söylediğimiz gibi yolcuların güvenliğini sağlamak.
