Tepemizde duran Güneş’i izlemeye kalktığımızda adeta Usain Bolt’a dönüşüyor değil mi? Bunun sebebi izlendiğini fark etmesi mi yoksa bir tür illüzyon mu, ne dersiniz?
Bir akşam vakti, sevdiklerinizle ya da tek başınıza gün batımını izlerken Güneş’in size yaptığı bu optik yanılsamanın ardındaki sırrı merak ettiyseniz esas sebebi öğrenmek için detaylara inelim!
Bu fenomen, atmosferik koşulların bir sonucudur.
Gün batımını izlerken Güneş’in aniden çok hızlı hareket ediyor gibi görünmesinin nedeni, aslında bir optik illüzyondur. Güneş batarken ya da doğarken atmosferin farklı tabakalarındaki gaz ve partiküllerin etkisiyle ortaya ışığın kırılması ve saçılmasıyla birtakım olaylar gerçekleşir. Atmosferdeki bu kırılma ve saçılma, Güneş’in konumuyla ilgili olarak da bizlerde birtakım görsel etkiler yaratır.
Atmosferdeki hava tabakaları, özellikle atmosferin alt kısımları daha yoğun olduğu için Güneş’in ışığı burada daha fazla kırılır. Bu durum, Güneş’in ufka yaklaştıkça veya uzaklaştıkça gökyüzünde renk değişimlerine ve optik deformasyonlara neden olur. Atmosferin alt kısımlarındaki bu kırılma, Güneş’in altın rengi tonlarının ortaya çıkmasına ve daha büyük görünmesine de neden olabilir.
Güneş, doğarken ve batarken atmosferin farklı yoğunluklarından geçer.
Atmosferdeki partiküller de bu süreçte aktif rol oynar ve özellikle düşük frekansta olan kırmızı ve turuncu tonlarda ışığı daha fazla saçar. Işığın kırılması da Güneş daha altta veya daha yüksekte olduğundan daha yavaş veya hızlı hareket ediyormuş gibi bir algı yaratır.
Güneş ışığı farklı dalga boylarına sahiptir ve atmosferdeki gazlar, bu ışığı farklı dalga boylarında saçarak kırar. Düşük dalga boylarındaki kırmızı ve turuncu tonları, diğer renklere göre daha az saçılır. Bu durum da gün batımında Güneş ışığının daha çok kırmızı ve turuncu tonlarda görünmesine neden olur.
Güneş’in ufka yaklaşıp uzaklaşması sırasında atmosferdeki optik olaylar daha belirgin hâle gelir. Çünkü bu durum, ışığın atmosferle etkileşimi sürecindeki değişimlere bağlıdır.
Bahsettiğimiz kırılma olayı özellikle yatay yönde daha belirgin olduğundan, Güneş’in yatay hareketini izlerken etkisini daha da artırır. Gökyüzündeki renk değişiklikleri ve atmosferdeki bu optik olaylar bir araya geldiğinde de bizler Güneş’in “Gösteri bitti, evime gitmeliyim” dediğini düşündürür. Bu yanılsamanın cevabı da işte aslında bu kadar basitmiş!
Yani Güneş, batarken hızlanmıyor; sadece atmosfer, gökyüzündeki bu büyük yıldızımızın günlük hareketine esprili bir dokunuş katıyor!
