Bir an olsun durmadan çalışan bir makineye benzeyen vücudumuzun işlevlerini en sağlıklı şekilde yerine getirebilmesi için ihtiyacımız olan pek çok vitamin ve mineral var. Bunlar arasında demir mineralinin ise ayrı bir yeri var. Çünkü demir eksikliği durumu bir tür kansızlık olarak tanımlanır ve alyuvarlarımızda yürüttüğü oksijen taşıma görevi hayati sorun yaratacak kadar büyük bir sekteye uğrar.
Demir eksikliği elbette bir anda kişiyi hastaneye taşıtmaz ama belirtileri oldukça net bir şekilde kendini gösterir. Durumun yoğunluğuna göre hekiminiz ilaç tedavisi de verebilir ancak genel olarak demir eksikliği durumunda sağlıklı bir diyet uygularsanız kısa süre içerisinde normal sağlığınıza dönebilirsiniz. Gelin demir eksikliğine ne iyi gelir, neden olur, nasıl anlaşılır gibi merak edilen soruları tüm detaylarıyla inceleyelim.
Hiç bilmeyenler için kısaca anlatalım; Demir eksikliği nedir?
En temel tanımıyla demir eksikliği, vücudumuzun sağlıklı çalışması için gerekli minerallerden olan demirin vücudumuzda yeterince bulunmaması durumudur. Demir eksikliği bir tür kansızlık türü olarak da tanımlanabilir. Erkeklerin yüzde 20’sinde, kadınların yüzde 35’inde, gebe kadınların ise yüzde 50’sinde görüldüğü için en yaygın kansızlık türü olarak kabul edilir.
İdeal demir değeri kaç olmalıdır?
Yapılan tam kan sayım testindeki ferritin değeri, vücumuzdaki demir deposu seviyesini gösterir. İdeal ferritin değeri erkeklerde 20 – 500 ml / ng, kadınlarda 20 – 200 ml / ng seviyesindedir.
Peki demir eksikliği neden olur?
- Gebelik
- Emzirme
- Büyüme çağı
- Ergenlik
- Yetersiz beslenme
- Vejeteryan beslenme
- Şiddetli adet kanaması
- Aşırı kan kaybı yaşanması
- İdrar ve terle normal dışı demir atımı
- Yetersiz mide asidi
- Ülser
- Mide ya da ince bağırsağın alınması
- Çölyak gibi hastalıklar nedeniyle demirin bağırsak tarafından emilmiyor olması
- Kalıtsal demir eksikliği
- Emilim bozucu ilaçlar
- Çok fazla çay, kahve, kola ve benzeri kafein içeren içecek tüketimi
Genel olarak kişilerde demir eksikliği yaratan durum, hastalık ve rahatsızlıklardan bazıları bu şekilde. Bazen demir eksikliği kronik hale gelebilir ama genel olarak geçici bir durumdur. Çok fazla kafein tüketilmesi ya da şiddetli adet kanaması gibi durumlar, demir eksikliğinin en yaygın nedenleri arasındadır.
Vücutta demir ne işe yarıyor da eksikliği bir sorun oluyor?
Demir minerali, vücudumuzda alyuvar olarak da adlandırılan kırmızı kan hücrelerinde bulunur. Hemoglobin içerisinde yer alan demir, alyuvarların oksijen taşıma görevinin önemli bir parçaıdır. Demir eksikliği durumunda alyuvar üretimi azalır ve bu nedenle de hücrelere taşınan oksijen azalır. Bu süreç tedavi edilmediği takdirde de anemi adı verilen kansızlık hastalığı başar. Yani demir vücudumuz için çok önemlidir.
Kolayca fark edebileceğiniz demir eksikliği belirtilerinden bazıları:
- Güçsüz ve kolay dökülen saçlar
- Kırılgan tırnaklar
- Ağız kenarında çatlak oluşumu
- Dilde yanma hissi
- Hassas ağız mukozası
- Halsizlik
- Sürekli yorgun hissetme
- Konsantre olamama
- İlgisizlik hali
- Kolayca nefes nefese kalma
- Baş dönmesi
- Göz kararması
- Sürekli baş ağrısı
- Depresyona yatkınlık
- Uykusuzluk ya da çok uyuma
- Sürekli üşüme
- Solgun cilt
- Dilde şişme
- Kulakta çınlama
- El ve ayaklarda karıncalanma ve uyuşma
Genel olarak demir eksikliği yaşayan kişilerde en yaygın görülen belirtilerden bazıları bu şekildedir. Elbette herkeste bu belirtiler aynı anda ortaya çıkmayabilir ancak bu belirtilerden bir ya da birkaç tanesini kronik olarak yaşıyorsanız en kısa zamanda uzman bir hekime giderek muayene olmalısınız.
Müdahale edilmezse demir eksikliği pek çok farklı hastalığa neden olabilir:
- Hızlı kalp atışı
- Kalp yetmezliği
- Kalp büyümesi
- Gebelerde düşük doğum ağırlığı
- Gebelerde erken doğum
- Yenidoğanlarda zihinsel gelişim problemleri
- Bağışıklık sistemi zayıflaması
- Bebeklerde ve çocuklarda zeka geriliği
- Huzursuz bacak sendromu
Uzun süre ve yoğun olarak demir eksikliği yaşayan kişilerde görülmesi beklenen hastalıklardan bazıları bu şekilde. Elbette her demir eksikliği hemen bu hastalıklara neden olmaz ancak yine de şüphelenir şüphelenmez en kısa sürede uzman bir hekime muayene olursanız riski en aza indirmeniz mümkün.
Sağlıklı bir vücut için günde ne kadar demir almak gerekiyor?
Kişinin yaşı, kilosu, hastalıkları, egzersiz düzeyi, regl, gebelik ve daha pek çok farklı duruma göre değişiklik gösterebilir ancak sağlıklı bir vücut için yaş ve cinsiyete göre ortalama alınması gereken demir oranı şu şekilde;
- Yenidoğanlar için 6 aya kadar günde 0.27 mg
- Çocuklar için günde en fazla 11 mg
- 19 – 50 yaş arası erkekler için günde 8.7 mg
- 19 – 49 yaş arası kadınlar için günde 14.8 mg
- 50 yaş üzeri kadınlar için günde 8.7 mg
Demir eksikliği olanların uzak durması gereken besinlerden bazıları:
- Kepek
- Kepekli tahıllar
- Soya ve yer fıstığı gibi yağlı tohumlar
- Kahve
- Siyah çay
- Soya
- Soya sütü
- Maden sularında bulunan kalsiyum tuzları
Genel olarak demir eksikliği bulunan kişilerin uzak durması gereken besinler bu şekilde. Bu yiyecek ve içeceklerden uzak durulmasının nedeni, demir emilimini engelliyor olmalarıdır. Tamamen bırakamıyorsanız bile en azından alım miktarını azaltmanız son derece önemli.
Demir eksikliğine ne iyi gelir? İşte şifa niyetine yiyebileceğiniz besinlerden bazıları:
- Kırmızı et
- Balık
- Tavuk
- Kabuklu deniz ürünleri
- Yeşil sebzeler
- Yumurta
- Nohut
- Börülce
- Kuru fasulye
- Barbunya
- Kuru meyveler
- Buğday
- Arpa
- Yulaf
- Pirinç
- Çavdar
- Mısır
- Kabak çekirdeği
- Kinoa
- Pekmez
Demir eksikliği yaşıyorsanız mutlaka tüketmeniz gereken besinlerden bazıları bu şekilde. Elbette demirim az diye gidip avuç avuç bu besinlerden yemeyin. Önemli olan, içeriğinde demir bulunan besinleri gün içinde öğünlerinize yaymak ve düzenli olarak tüketmektir. Bir anda çok fazla demir alırsanız o daha zararlı olur.
Demir eksikliği ilacı kullanmak gerekli mi?
Bu tür bir duruma asla kendi kendinize karar veremezsiniz. Demir eksikliği belirtileriniz varsa uzman bir hekime gidin, kan verin ve onun yorumlamasını bekleyin. Eğer çok yoğun bir demir eksikliğiniz varsa doktorunuz bunu hızlıca takviye etmek için ilaç önerebilir ancak çok yoğun bir durum yaşanmıyorsa size diyet önerisi yapacaktır.
Vücudumuzun sağlıklı çalışması için en gerekli minerallerden olan demir eksikliğine ne iyi gelir, neden olur, belirtileri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi demir eksikliği hakkında da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın.
